Tytuł oryginalny: Der Hase und der Igel

Autorzy oryginału: Jacob i Wilhelm Grimm

Tłumaczenie polskie: Bolesław Londyński

Utwór oparty na książce pochodzącej z serwisu Wolne Lektury

https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/zajac-i-jez/

Tłumaczenie na j. śląski z j.polskiego: Stanisław Neblik

Zajōnc a jyż

Ôzprowka ta zdać sie może trocha niy podano do prowdy, a dyć je prawdziwo, a mōj starzik, ôd kerego jōm znōm, padali dycko, jak co bojali, ze wielkim przekōnaniym:

- Musi być prawdziwo, synku, bo inakszy niy mōg bych jōm wōm bojać.

A było tymu tak:

W jedne świynto rano na podzim stoł jyż przed wrotami ôd swojij chałupki, rynce założōł jedna na drugo, dziwoł sie błoznōm rannego wiatru a podśpiywowoł se pieśniczka. Dyć pōmyśloł se, co mōg by sie przynś kōnsek po polu, a podziwać sie przi tymu, co sie tam dzieje z jego ćwiklōm. Tōż sie yno zwyrtnōł, zanknōł dźwiyrze z chałupki a polecioł drab na pole.

Uszoł dziepiyro kōnsek, jak trefiōł na zajōnca. Jyż prziwitoł go po przocielsku: „Dziyń dobry”! Dyć zajōnc, fest herny panoczek, ani niy ôdpedzioł na te pozdrowiyni, yno poruszoł nosym a sie spytoł:

- Cōż żeś sie tak wczas wybroł na pole?

- Ida na szpacyr – padoł jyż.

- Na szpacyr? - zaśmioł sie gupie zajōnc. Myśloł żech, co mōg byś swojich krziwych szłapōw używać do czego lepszego.

Słowa te festelnie znerwowały jyża, bezto tyż mu ôdpedzioł:

- Możno ci sie zdo, co swojimi nogami poradzisz zrobić wiyncyj, jak jo mojimi?

- Nō przeca – błoznowoł zajōnc.

- Nō, tōż sprōbujymy – padoł na to jyż. - Wetnymy sie, co jak pudymy na wyścigi, to jo cie kacna.

- Ty, swojimi krziwymi szłapami? - padoł zajōnc. - Dyć to idzie ze miychu puknyć!

- Chcesz sie wetnyć? - zawołoł jyż?

- A ô co? - spytoł sie zajōnc.

- Ô złotego luidora¹ - padoł jyż a wyciōngnōł rynka ku zajōncowi.

- Zgoda! - padoł zajōnc. - A przibijōm.

- Niy ma sie co śpiychać – uznoł jyż.

Jo żech je jeszcze bez jodła, tōż piyrsze musza iś dudōm co przegryź. Za pōł godziny byda na placu, tōż wtedy mogymy zacznyć.

Tak jak pedzioł, jyż poszoł, bo zajōnc niy mioł nic przeciwko tymu.

Po drōdze rozważuje jyż: zajōnc sie spuszczo na swoji dłōgi nogi, dyć jo go wezna knifym. Ôn se myśli, co je jakimś fest zocnym panoczkym, a je yno gupim smarkoczym, tōż musi za to zapłacić, choćby niy wiym co sie miało stać.

Jyż, jak prziszoł dudōm, to pado do baby:

- Babo, ôblykej sie wartko, bo, musisz iś zy mnōm na pole. Wetnōł żech sie ze zajōncym ô złotego luidora, co mōm nogi warciejsze jak ôn, tōż musisz być przi tymu.

- Mōj ty chłopie, - pado jyżowa baba – czyś ty rozum straciōł? Jakōż to sie możesz ze zajōncym wetować?

- Cicho bydź, babo! - pado jyż. W tym już je moja głowa. Ty sie wartko ôblykej a pōdź zy mnōm.

- Po drōdze padoł jyż do baby:

- Terazki dej pozōr! Tam na srogim polu bydymy sie kacować. Zajōnc bydzie lecioł we jednej brōździe, jo we drugij, a zacznymy lecieć ôd wiyrchu. Tōż ty niy mosz nic inkszego do roboty, yno siednyć se we brōździe, sam na spodku, a jak zajōnc przileci z drugij strōny, to zawołosz: „Jo żech już je!”

Jak sie tak ugodali, to prziszli praje ku polu.

Jyż pokozoł babie jeji plac a poszoł na wiyrch pola.

Jak zadeptoł na plac, to zastoł już tam bōł zajōnca.

- Mogymy zacznyć? - spytoł sie.

- Nō toć – padoł zajōnc.

Kożdy stanōł do swojij brōzdy.

Zajōnc zawołoł:

- Roz, dwa, trzi – a sztartnōł kalup, choćby wiater, na dōł pola.

A jyż zrobiōł ledwa ze trzi kroki, czympnōł se wygodnie we brōździe a czakoł spokojnie.

A tam zajōnc ze wielkim fechtym przilatuje na meta, dyć jyżowa baba wito go z tymi słowami:

- Jo żech sam już je!

Zajōnc cofnōł sie festy zadziwowany. Ani by mu do głowy niy prziszło, coby to mioł być jaki inkszy jyż, bo przeca samica ôd jyża wyglōndo tak samo, jak samiec.

Ale zajōnc padoł: to sam je jakoś ćmawo interesa, a dopedzioł:

- Lecymy sam stōnd na wiyrch!

To pedzioł, a wystrzelōł choćby dziwoki ku wiyrchu. Jak sie tam znod, to woło ku niymu jyż:

- Jo żech sam już je!

A zajōnc, cały wrawy, zawołoł w nerwach:

- Jeszcze roz, zaś na dōł!

- Dobra! - padoł jyż. Mogymy lotać, wiela razy chcesz.

I tak to zajōnc przelecioł siedymdziesiōnt trzi razy a jyż sztyjc bōł przed nim.

Za kożdym razym, jak przilatowoł na meta, to słyszoł ôd jyża, abo ôd jego baby:

- Jo żech sam już je!

Dyć za siedymdziesiōntym sztwortym razym zajōnc niy dolecioł do kōńca. W pōł drōgi przewrōciōł sie na ziymia, krew puściyła mu sie ze nosa, a pod trupym na miejscu.

A jyż wygranego luidora co leżoł na graniczoku, wziōn, zawołoł baba ze brōzdy, a ôba ze wielkōm uciechōm poszli ku chałupie, a jak niy pozdychali, to żyjōm do terazka.

Ôd tego czasu zajōnc niy godzi sie już na żodne kacowani ze jyżym. A nauka ze tej ôzprowki je tako:

Żodyn, choćby mioł sie sōm za jaki ideal, niy mo nigdy błoznować se ze cudzych felerōw.

Fojerman