2012.06.02

Bojka o ryboku a złotyj rybce

Była kajś na świecie tako mało wioska,

Żyli w niyj chłop i baba, tak kajś z boku troszka,

Mieli staro chałupa, co była cołko z gliny,

Niy miała szybōw w oknach, ani w izbach deliny.

Chłop z babōm byli sami, dziecka już wyjechaly,

A o starych ojcach całkiym zapōmniały.

Rybokym bōł tyn chłop, w morzu ryby chytoł,

Ciynżki bōl mu los, z biydōm na jodło stykoł.

Chłop tyn, chocioż biydny i siył mioł już mało,

Na remōnt chałupy tyż mu niy stykało,

Dycko bōł wesoły, dycko sie uśmiychoł

I na los swōj ciynżki nigdy niy narzykoł.

Baba zaś jego ślubno byla fest łoklano

I dycko go budziła z butlym we wczas rano:

- Stowej stary pryku, jedź te ryby chytać,

Możno co sprzedōmy i bydzie nas stykać

Tyż na co lepszego, na remōnt tyj budy.

Rybok nic niy godoł, bo niy chcioł ostudy,

Yno stowoł pryndko, wartko sie oblykoł,

Broł czopka na głowa i ruszoł pod krykōm.

Na pleca kłod sieci i niōs to nad woda.

Było tak przez lata, niyważno pogoda,

Czy lato, czy zima, żyć za coś trzeba,

Sprzedo jako ryba a kupiōm se chleba.

Popłynōl roz rybok łōdkōm swojōm w morze

I liczy, że coś chyci. Dej mu Panie Boże.

Roz sieci zaciepnół, ciōngnie i pusto,

Drugi roz to samo. Robi mu sie smutno.

W dōma baba czeko, bydzie zaś wrzeszczała,

Że do garca wrazić nic dzisio niy miała.

Rod - niy rod, ciepie te sieci

I tak dziyń cały mu tyn czas leci.

Jak już ostatni roz tak zagrzynōł,

Bo już sie robiōł pomału cimok

I mioł sie nazod pomału brać,

Dziwno sie rzecz miała mu stać:

Ciōgnie te sieci, puste jak dycko,

Dyć tam na dole jednak coś blysko.

Dziwo sie rybok, oczōm niy wierzi:

Na dole w sieci jakoś ryba leży.

Ale nie była to zwykło ryba,

Bo jakoś inakszy wyglōndała chyba.

Chłop jōm oglōndo, brele przeciyro,

A ryba pysk swōj dō niego otwiyro:

- Puść mie wolno, Dobry Panie,

A o co poprosisz, to Ci sie stanie.

Chłop wylynkoł sie prawdziwie,

Oczy wyblyszczo i łepōm kiwie.

- Jo je już przeca doś stary,

A piyrszy roz widza te czary.

Chytōm ryby już tela lot,

Tyś je piyrszo co miała głos.

I tak pado do tyj ryby:

- Sōm to chyba jakiś dziwy,

Dyć z Pōnbōczkym płyń w ta woda.

Jo cie zebrać stóōd niy moga.

- Dziynki Ci, Panie, za moja wolność,

Jo wynagrodza Ci twoja dobroć.

Jak bydziesz kedyś yno w potrzebie,

Wołej, a zaroz byda przi ciebie.

Wciepoł chłop wartko sieci do łodzi

I jedzie nazod, bo słonko zachodzi,

Wiosłami macho i w łepie mu szumi.

Tego, co widzioł, dalij niy rozumi.

Przijechoł du dōm i babie godo,

Co go spotkało tam, nad tōm wodōm.

Baba mu na to: - Gupiś je chyba,

Żeś jōm wypuściōł, ta złoto ryba.

Płyń dō niyj jutro i jōm zawołej,

Niych ōna spełni życzyni twoje:

Nōm je potrzebne nowe korytko.

Załatw to z twojōm cudownōm rybkōm.

Stary sie na to nic niy odezwoł,

Ze wschodym słōńca rowno sie zerwoł

I łōdkōm swojōm popłynōł w morze.

Liczy, że rybka zaś trefić może.

- Złoto rybko przipłyń dō mie,

Jo Cie prosza przeogrōmnie.

- O co prosisz, Drogi Panie?

Powiydz, a zaroz sie stanie!

- Baba moja je fest chytro

I chce nowe mieć korytko.

Kupić w sklepie - mie niy styko,

Bezto na mie sztyjc narzyko.

- Tyś bōł dō mie dobry wielce

I żeś mi okozoł serce,

Jo niy zostawia Cie tyż w potrzebie.

Korytko w dōma czeko na Ciebie.

I sie schowała ryba we wodzie.

A rybok chyciōł za wiosła z łodzi,

Do baby płynie, o rybie myśli,

Czy to je prowda, czy mu sie niy śni.

Przipłynōł du dōm, korytko widzi

I sie niy może tymu nadziwić.

Nareszcie baba bydzie szczynśliwo,

W nowym korytku kury odbywać.

A baba wrzeszczy mu już na progu:

- Ty stary gupcu, coś ty narobiōł!

Tyś o korytko prosiōł ta ryba?

Tyś już do reszty ogupioł chyba.

Niych ci ryba bydzie wdziynczno

I przisługa zrobi wiynkszo.

Idź, o nowo proś chałupa,

Ta staro to gliny kupa.

Biydny rybok nic niy godo,

Yno rano zaś wczas stowo,

Biere sieci, płynie w morze,

Jak jeszcze szaro na dworze.

- Rybko moja złoto, drogo,

Pokoż mi sie tu nad wodōm.

- O co prosisz, Drogi Panie?

Powiydz,a zaroz sie stanie.

Ciynżko wypowiedzieć słowo:

- Baba chce chałupa nowo.

Ryba sie skłōniła nisko

I już je gotowe wszystko.

- Tyś mi pokozoł serce swoji.

Tōż chałupa nowo stoji.

Kiwła głowōm i bez słowa

Skoczyła w głymboko woda.

Wraco rybok, a na brzegu

Chałupa czeko na niego.

Baba przed laubōm soczek popijo

I ksiōnżka czyto, a bōnki zbijio.

Uradowany chłop na brzyg skoczōł,

Że już nareszcie bydzie mioł spokōj.

Dyć, kaj tam, babie zaś było mało,

Teraz pałacu sie ji zachciało.

Tōż zaś do rybki posłała chłopa,

Co by mu pałac dała ze złota.

A dłō nij klajdy, wisiorki, słōgōw.

Dała mu lista tako fest dłōgo.

Rybka przipływo, jak dycko chyntnie,

I sie do chłopa uśmiycho piyknie.

-Wszystko gotowe, tōż zostóń z Bogym.

I zaś skoczyła wartko do wody.

Staruszek płynie, a tam na brzegu

Nowy już pałac czeko na niego,

Ogrodzōny cały płotym,

A w pojstrzodku wszystko złote.

Baba w klajdzie z korōnkami,

Obwieszōno wisiorkami,

Popijo se wino z miodym

I tak godo słōgōm młodym:

- Kludźcie starego do stajnie,

Niych se tam pościele fajnie

I niych świnie tam odbywo,

A dō mie sie niy odzywo.

Chłop bez słowa poszoł cicho,

W chlywie miyszko, niy narzyko.

Świnie kormi, krowōm ściele,

Teraz to sōm mu przociele.

Dyć dwa tydnie niy minyło,

Jak sie babie odmiyniyło

I zaś chłopa wołać koże,

Co by posłać go na morze.

- Mosz na morze płynyć gibko,

Pogodać ze swojōm rybkōm.

Jo chca teraz być krōlowōm

I rzōndzić świata połowōm.

Ruszej w drōga, czas ucieko,

A na mie krōlestwo czeko.

Chłop spuściōł głowa i nic niy pedzioł

Co sie z niōm stało, tego niy wiedzioł.

Płynie tōm łōkōm na wielko woda

I choć mu rybki wołać je szkoda,

Baba sprzeciwu przeca niy znosi,

Tōż o krōlestwo zaś rybka prosi:

Rybko złoto, przipłyń dō mie,

Jo Cie prosza przeogrōmnie.

Baba zostać chce królowóm

I rzōndzić świata połowōm.

Rybka piyknie sie skłōniła

I prośba jego spełniła,

Pokiwała mu ogōnym

I popłynyła w swoji strōny.

A chłop wraco zaś na brzyg.

Ledwa se we chlywie lyg,

Już go słōgi zaroz budzōm

I do baby jego kludzōm:

-Słōchej, co ci chca rozkozać,

Co mosz rybce swojij skozać:

Jo nie chca już tak żyć dłōżyj.

Teraz mie mo rybka słōżyć!

Chłop, wōł- niy wōl, siod na łōdka

Popłynōł powtōrzyć godka,

Co usłyszoł od krōlowyj,

Te żōndani od niyj nowe.

Rybka sie mu ukłōniła,

Uśmiychła i cicho była,

Potym sie straciła w wodzie.

Słōnko idzie ku zachodzie,

A do brzega je daleko,

Tōż chłop na nic już niy czeko,

Yno płynie ku chałupie,

Woda pod wiosłami chlupie.

Dopłynōł już prawie w nocy

I zejrzoł na własne oczy:

Staro gliniano jejich chałupa

I bez okno baba kukać...

Za bratami Grimm a Aleksandrym Puszkinym opowiedzioł po ślōnsku

Fojerman