Stanisław Neblik - Fojerman Godej, czytej a pisz po ślonsku
 
Ô mie
Piyrszo strona
Napisz do mie - kontakt 
Linki
Fraszki a powiedzynia
Velorex
Radzijów, Rybnik
Fraszki a powiedzynia II
Fraszki a powiedzynia III
Opowiadania
Fraszki a powiedzynia IV
Tłōmaczynia
Fraszki a powiedzynia V
Zwyrtki
Szpacyjka
Dlo dziecek
Tłōmaczynia II
Zwyrtki II
Dlo dziecek II
Zwyrtki III
O Tigrze we fligrze
Dlo dziecek III
Slónsk downiyj
Slónsk dzisiej
Ślónsk dzisiej II
Limeryki
Śpiywki ślónski
Limeryki II
Prziroda
Limeryki III
Ślabiczka
Wiersze roztomańte
Limeryki IV
Ślabiczka II
Wiersze roztomańte II
Limeryki V
Wiersze roztomańte III
O Fojermanie
O kocie w samolocie
Po polsku - dla dzieci
Po polsku - różne
Po polsku - dla dzieci II
Po polsku - dla dzieci III
Po polsku - różne II
To już było (archiwum)
Podziel sie sobom
Bruksela
Kiczka
Strasburg 2019
Gōrnoślōnsko Tragedyjo
Grabowina, moji gniozdo
Inksi ô nas
 


Licznik

o2u.pl - darmowe liczniki

Ksiónżka gości

 

Nowości i zmiany

Utwór oparty na książce pochodzącej z serwisu Wolne Lektury

https://wolnelektury.pl/media/book/pdf/matka.pdf


Tutuł oryginalny:

Autor: Hans Christian Andersen

Tutuł polski: Matka

Tłumaczenie polskie: Cecylia Niewiadomska


Tłōmaczyni ze j.polskigo na j.ślōnski: Stanisław Neblik


2022.02.06


Mamulka


Przi kolybce ôd chorego dziecka siedziała mamulka festy zastarano ô swojigo zaprzotego1 malutkigo. Ze cliwotōm2 dziwała sie na blado gymbiczka a zawrzyte ôczy dzieciōntka, ze strachym dziwała sie na jego ciynżki dychani, abo zas ôbracała ôczy fol płaczkōw ku niebu.

Ôroz keryś zaklupoł na dźwiyrze. Bōł to biydny staruszek ôwinyty dekōm, takōm, co przikrywo sie kōnie, bo na świecie mrōz bōł best srogi, a wiater ôstry siyk po gymbie choćby nożym.

Dzieciōntko usnyło praje, a skuli tego, co staruszek dyrgotoł3 ze zimna, tōż dobro babka wartko zgrzoła piwa, coby biydok mioł sie czym rozgrzoć chocioż trocha. Siod ôn kole kolybki ôd dzieciōntka, a dziwoł sie na niego dłōgo a pozornie; mamulka siadła tyż z drugij strōny a gładziyła chudo, malutko rōnczka.

- Prowda, co ône wyzdrowi? - padała. - Jako ci sie zdo? Przeca Pōnbōczek je dobry, tōż mi go niy weźnie.

Staruszek kiwnōł głowōm jakoś dziwotnie,4 a nic niy ôdpedzioł. Po gymbie ôd baby płaczki leciały pōmału, schylyła głowa a usnyła.

Bez trzi dni a trzi noce wachowała przi dziecku, a terazki usnyła na jedna chwileczka. Ôbudziyła sie zarozki wylynkano, a dyrgotała ze zimy.

- Cōż to je? - spytała sie, a ôglōndała sie na wszyjski strōny. Staruszek sie straciōł a i dziecka niy było we kolybce: wziōn go ze sobōm.

Stary zygor we kōncie ôdezwoł sie guchym mrōnczyniym5, ciynżki gywichta6 sjechały ku samej ziymi i – gruch7! Sleciały. Stary zygor stanōł.

Biydno mamulka ze rykym wyleciała ze izby, a wołała swoji dziecko.

Dyć żodnego niy było na drōdze, yno śniyg bioły a miynki.

Pod ścianōm ale siedziała babka we dłōgim, ciynżobnym8 klajdzie.

- Niy wołej po darmo – padała cichym głosym. - Śmierć była we twojij chałupie. Widziała żech, jak wylazowała tam stōnd ze małym dzieckym: wziyna go. Leci ôna warciyj jak wiater a chamera,9 a tego co roz weźnie, tego niy wraco już nigdy.

- Powiydz mi yno, kerōm drōgōm poszła – pytała sie niyszczynsno mamulka. - Powiydz yno, w kero strōna, a jo jōm znojda.

- Wiym, w kero strōna poszła, – pedziała ôbleczōno na czorno babka – moga ci pokozać jeja drōga, ale musisz mi przōdzij10 pośpiywać wszyjski te pieśniczki, co śpiywała żeś kożdy dziyń przi kolybce ôd swojigo dzieciōntka. Spodobały mi sie festy: jo żech je ćmawo noc, a przilazowała żech sam kożdo noc, coby słōchać twojigo śpiywanio; słōchała żech do rana, a dziwała żech sie na płaczki twoji, jak żeś śpiywała.

- Zaśpiywōm ci ich wszyjski, wszyjski co do jednej, dyć terazki niy zabawiej11 mie, nocko ćmawo! Dej mi pilować,12 dej mi lecieć za dzieckym.

Dyć noc siedziała cicho a bez słowa.

Tōż biydno mamulka zaczła śpiywać ze płaczym. Płynyły piykne pieśniczki, ale płaczkōw płynyło wiyncyj. Na kōniec noc padała:

- Idź terazki na prawo, aże do chojowego13 lasa. Tam straciyła sie śmierć ze twojim dzieciōntkym.

Babka poleciała. Las bōł ćmawy, ale halejo było szło widzieć, tōż pilowała. We pojstrzodku lasa jednakowōż drōgi sie krziżowały, rozchodziyły sie na ôbie strōny, tōż boroka niy wiedziała, kero mo ôbrać. Ôroz wejrzała na kerz ciyrniōwki,14 co na nim, zamias listkōw a kwiotkōw, wisiały ciōmpy15 zmarznytego szrōnu.

- Niy widzioł żeś, w kero strōna poszła śmierć ze mojim dzieckym? - spytała sie mamulka.

- Widzioł żech – szeptnōł kerz. - niy powiym ci jednakowōż, podwiyl mie niy ôgrzejesz na swojij piersi. Przemorz żech aże do drzynia,16 we lōd sie pōmiynia za chwila.

Niy rozważowała za wiela, biydno babeczka, przicisła do piersi bioły kerz ze ciyrniōwki. Ze bolawego17 ciała krople spływać zaczły, krople krwie ciepłej. Dyć ze gołych astkōw wystrzeliły listeczki, potym knospy18 biołe, a kerz ciyrniōwki zakwitnōł w pojstrzodku zimy, taki gorki19 było serce ôd biydnej mamulki.

Wtynczas pokozoł ji drōga, co niōm śmierć poszła ze dzieckym.

I leciała zaś, a leciała tak dłōgo, aże fest srogi jezioro zasztopowało ji drōga. Niy było na nim koraba,20 ani szifa.21 Ciynko szupa22 lodu mostu podmiynić niy poradziyła, ale niy dała przepłynyć na drugo strōna. Cōż sam zrobić? Mamulka dostać sie tam musi; bo tam je jeji dziecko!

Padła na ziymia, a zaczła pić woda. Wypić jezioro cołki? Czy człowiek do rady? Ale ôna myślała, że stać sie to może.

- Niy, tego niy dosz rady! - padało ji jezioro. - Sprōbujymy lepszy na to co poradzić. Jo rade mōm byrki,23 na dnie mōm cołki skarb, dyć twoji ôczy sōm piykniejsze ôd wszyjskich; takich czystych a jasnych byrkōw żodyn niy widzioł. Dej mi ich. Za to zaniesa cie do zegrōdki śmierci; znojdziesz tam wszyjski kwiotki a flance;24 a kożdo z nich, to je życi ôd człowieka.

- Czego bych to niy dała, coby wyretować25 dziecko – padała biydno babeczka. - Wypłacza ôczy moji, bele byś mie zaniōsło do strasznej zegrōdki śmierci.

A płakała tak fest, że jasne jeji ôczy wypłynyły, a wleciały do wodnej bezdynie;26 a wtynczas wele27 dźwigły jōm leko i płynyła, huśtała sie na nich libeźnie,28 aże ku drugimu brzegowi. Sam stoł budōnek dziwotny: choćby zōmek, choćby zegrōdka, fol gōrōw a przepaściōw.

Niyszczynsno mamulka widzieć go jednakowōż niy poradziyła, bo ôstawiyła ôczy na dnie głymbokigo, zielōnego jeziora.

- Kaj mōm terazki szukać śmierci, co mi dziecko zebrała? - zawołała głosym cliwym29.

- Niy prziszła jeszcze nazod – ôdpedziała ji staro, siwo niywiasta, co wachowała sam przi kwitnōncych flancach. - Ale skōnd żeś sie sam wziyna żyjōnco persōno? Kery ci pokozoł drōga, kery cie prziwiōd?

- Dobry Pōnbōczek mie sam prziwiōd. Ôn je miyłosierny, a ulitowoł sie nad sercym mamulki. I ty sie ulitujesz. Powiydz mi, kaj je dzieciōntko moji?

- Tego niy wiym – ôdpedziała staruszka. - Niy znōm go przeca, a ty niy mosz ôczōw, tōż jako go poznać poradzisz? Mocka strōmōw a kwiotkōw bez ta noc zwiyndło i śmierć przileci hned, coby ich z tej zegrōdki pozbiyrać. Pewnikym, miyndzy nimi je i dzieciōntko twoji. Wiysz przeca, co kożdy człowiek mo strōm swōj, abo kwiotek drobny we zegrōdce śmierci; flance te niby niy rōżniōm sie ôd ańfachowych flancōw na ziymi, ale we kożdej z nich bije serce. Możesz poznać bici serca ôd swojigo dziecka? Ale, cōż mi dosz za to, jak ci powiym, co mosz dalij robić?

- Nic niy mōm – padała mamulka. - Ale jak byś chciała, to na kōniec świata poszła bych za cia.

- Cōż mi po tym, moja miyło? - Niy mōm tam interesy. Dej mi lepszy swoji czorne włosy. Jo ci dōm za to moji siwe, tōż tak mocka niy stracisz.

- Yno to? Ja, chutnie!30 A ze uciesznym śpiychaniym31 dała biydno mamulka swoji czorne pyrczki,32 a za ni dostała siwe włosy ôd starej babeczki.

Potym wlazły ôbie do zegrōdki śmierci, kaj rosło mocka krzōw roztomańtych, strōmōw, kwiotkōw polnych, wodnych, zegrōdkowych, mocnych, szumnych, zdrowych, i bladych, zwiyndnytych. Sam libeźne a wōniajōnce hiacynty pod szklannymi glokami,33 tam czerwiōne piwowōnie; do sztynglōw34 ze wodnych lelujōw35 chytały sie raki, chude palmy wysoko dźwigały herne korōny, dalij dymby, sośniczki, a słabiutki mietliczki, macierzōnka36 drobno; nelki37 i ciyrnie, grziby, mchy i paprocie, mocka a roztomańtość niyporachowano.

A nojlichszo trowka miała swoji miano, kożdo była życiym człowieka, w kożdej biyło serce, podwiyl żōł człowiek, co ku niymu przinoleżała. Były sam srogi strōmy we malutkich dōniczkach, co ich rozruwały siyłōm ze swojich korzyniōw, i były kwiotki liche we masnej ziymi, mchym ôwinyte a szklannymi zwōnami przikryte. Jedne rosły na lodzie, inksze na spolōnej ziymi, jeszcze inksze chytały sie gołych skałōw.

Mamulka szła schylōno a przitykała ucho ku kożdej nojmyńszej flance, nasłōchowała dłōgo, ze srogim strachym; nareszcie miyndzy milijōnym, milijōnōw sercōw poznała klupani serca nojdrogszego swojigo dzieciōntka.

- To je ône! - zawołała, a ôsłaniała rynkōm drobno siyrotka,38 co zwiysiyła głōwka zblednyto a zmochano.

- Niy dotykej kwiotka! - padała staruszka. - Stōń yno przi niymu, a doczkej, aż śmierć przidzie nazod ze świata. Przileci w kożdej chwili. Wtynczas niy dej ji wyrwać flance ze ziymie, ale zagroź, co powyruwosz wszyjski inksze kwiotki. Tego sie bydzie boła, bo ôdpowiado przed Pōnbōczkym za jejich życi, a niy może skasyrować39 żodnego, podwiyl niy dostanie na to zwōle.40

Ôroz przeleciało mroźne dmuchnyci po zegrōdce i niywidōmo zgodła, że to śmierć przichodzi nazod.

- Skōnd żeś sie sam wziyna? - spytała sie zadziwowano. - Jako mōgła żeś znojś drōga i przynś tak wartko, warciyj ôdy mie?

- Je żech mamulkōm - ôdpedziała niyszczynsno.

Śmierć wyciōngła ku siyrotce dłōgo, kościasto rynka, dyć mamulka ôbjyna go ôbjyma rynkami, a dowała pozōr, coby niy dotknyć żodnego listka. Ôroz śmierć dmuchła chłōdkym na jeji rynce i sleciały ône bez siyłōw, choćby dwie szupki ze lodu.

- Zy mnōm niy wygrosz – padała.

- Pōnbōczek z tobōm wygrać poradzi.

- Wykōnuja yno Jego wolo. Je żech Boskim zegrodnikym, a ôbrobiōm41 sam jego kwiotki, podwiyl koże; a potym przesodzōm ich stōnd do piykniejszej, rajskij zegrōdki, w dalekim, niyznanym kraju. Niy poradza ci pedzieć jednakowōż, co sie tam z nimi dzieje.

- Ôddej mi moji dziecko! - zawołała mamulka. - Ôddej mi go zarozki! - A ze zwukym42 padła na ziymia i płakała głośno, ciynżobnie.43

Ôroz dźwigła sie a chyciyła za dwa piykne kwiotki, co rosły po blisku.

- Niy dotykej ich! - zawołała śmierć ze reszpektym.44 - Tako niyszczynsno żeś je i tako utropiōno, a chcesz inksze mamulki tak samo niyszczynsnymi zrobić?

- Inksze mamulki? - szeptnyła ze strachym babeczka, a cofła sie zarozki ôd kwiotkōw.

- Mosz sam swoji ôczy, – godała śmierć dalij – wyciōngłach ich ze jeziora, a niy wiedziałach, co przinoleżōm dlo cia. Wejź ich. Piykniejsze sōm terazki, niż były; wejź ich, a wejrzij do tej studnie głymbokij. Tam zejrzisz, co żeś chciała zrobić naprociw45 wole Boskij.

We głymbokij studni widać było ôbroz ludzkigo życio: jedyn jasny i szczynsny, błogosławiōny ôd Pōnbōczka a ludziōw, fol uciechy cichej; drugi fol nyndze, ciynżoby, a utropy.

- Ôd kerego ze kwiotkōw je tyn jasny ôbroz? - spytała sie mamulka. - A ôd kerego tyn straszny?

- Tego ci pedzieć niy poradza. Dyć mosz wiedzieć, co jedyn z nich je prziszłościōm ôd twojigo dziecka.

Wtynczas niyszczynsno mamulka załōmała rynce.

- Kery? - pytała sie. - Ôch, powiydz mi, kery! Uretuj niyszczynsne dziecko! Jo niy chca, coby ône w życiu sie tak tropiyło! Zaniyś go lepszy do raju, do Pōnbōczka. Zapōmnij ô płaczkach moijich, uretuj moji dziecia!

Śmierć podziwała sie na nia.

- Tōż, czego chcesz? - szeptnyła. - Mōm ci ôddać dziecia, abo zaniyś go do kraju niyznanego, dalekigo?

Wtynczas mamulka klynkła na kolana a rzykała ze płaczym, ze dźwignytymi ku niebu rynkami:

- Niy słōchej mie, ô Pōnbōczku! Jo niy wiym, co je dobre, jo niy wiym, czego chca. Niech sie stanie wolo Twoja.

I poleciała śmierć ze duszōm dzieciōntka do kraju dalekigo, niyznanego...



Fojerman


1ukochanego

2ze smutkiem

3drżał

4dziwnie

5mruczeniem

6ciężarek, ciężarki

7huk, tu: bum

8żałobnym

9burza

10przedtem

11nie zatrzymuj, nie zagaduj

12śpieszyć się

13do jodłowego

14krzak dzikiej gruszy

15sople

16Do rdzenia

17zranionego

18pączki

19gorące

20łodzi

21statku

22skorupa

23perły

24rośliny

25ocalić

26do otchłani

27fale

28łagodnie

29smutnym, żałosnym

30chętnie

31z radosnym pośpiechem

32warkocze

33kloszami

34do łodyg

35lilii

36macierzanka tymianek

37goździki

38bratek, fiołek ogrodowy

39zniszczyć

40pozwolenia

41uprawiam

42z jękiem

43boleśnie

44poważnie

45wbrew


 

 
Copyright (c)2009-2024 {Stanisław Neblik - Fojerman}